İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi bünyesinde çalışmalar yürüten Psikoloji Laboratuvarı’nda gerçekleştirilen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen çalışmada, 6 Şubat zelzeleleri sonrasında üniversiteli gençlerin ümitsizlik ve sarsıntı farkındalık seviyeleri incelendi. Araştırma sonuçlarına nazaran, genel öğrenci kümesinde ümitsizlik seviyeleri artmadı, bilakis istatistiksel olarak manalı biçimde azaldı. Çalışma, bir yandan gençlerin umut hissini dayanışma aracılığıyla koruyabildiğini gösterirken, öbür yandan kırılgan kümelere yönelik psikososyal dayanak programlarının gerekliliğine işaret etti.
Araştırmaya katılan öğrencilerin yüzde 82’sinin zelzele sonrasında yardım kampanyalarına ya da istekli çalışmalara katıldığı kaydedildi. Çalışmanın danışmanı İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Literatürde prososyal davranışların yani diğerlerine yardım etmenin bireyin ruh sıhhati üzerinde esirgeyici bir tesire sahip olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada da emsal bir eğilim gözlendi. Yardım faaliyetlerine katılan öğrencilerde ümitsizlik seviyelerinin daha düşük olması, dayanışmanın umudu besleyen bir faktör olduğunu ortaya koymuştur. Bu bulgularla dengeli olarak, çalışmamızda ruhsal dayanıklılığın sadece bilgiyle değil, tıpkı vakitte toplumsal bağlarla, duygusal takviyeyle ve erişilebilir hizmetlerle güçlenebileceği görülmüştür.” dedi.
İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Laboratuvarı’nda İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn danışmanlığında ve Öğr. Gör. Elifcan Ayaz yürütücülüğünde gerçekleşen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen araştırmada 6 Şubat sarsıntıları sonrasında üniversiteli gençlerin ümitsizlik ve sarsıntı farkındalık seviyeleri incelendi. Araştırma sonuçlarını pahalandıran Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Depremler sırf fizikî yıkıma değil, umut ve gelecek algısında da yıkımlara yol açabilir. Biz de bu araştırmada üniversite gençliğinin zelzele sonrası ümitsizlik seviyelerini inceledik. Bulgularımız, kimi taraflarıyla beklenenin tersine umut verici, kimi taraflarıyla ise dikkat cazibeli riskler barındırıyor” dedi.
Umutsuzluk beklenenin tersine düştü
Afetlerden sonra bireylerin geleceğe dair beklentilerinde ümitsizlik seviyelerinde artış gözlenmesinin, psikoloji literatüründe epey yaygın bir bulgu olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Ancak bu araştırmada ortaya çıkan sonuç, bu beklentiyi aksine çevirmiştir. Sarsıntı öncesinde öğrencilerin ortalama ümitsizlik puanı 6,5 iken, sarsıntı sonrasında 6’ya gerilemiştir. Birinci bakışta küçük görünen bu fark, istatistiksel açıdan manalıdır. Klinik manada her iki bedel de ‘hafif umutsuzluk’ seviyesine karşılık gelse de beklenen artışın bilakis bir düşüşün gözlenmiş olması, afet sonrası ruhsal ahenk sürecine dair değerli ipuçları vermektedir. Bu bulgu, fevkalâde şartlarda toplumsal dayanışmanın gençler için esirgeyici bir fonksiyon görebileceğini düşündürmektedir” diye konuştu.
Afet sonrası gençlerde ümitsizliğin artmasının en sık görülen sonuç olduğunu kaydeden Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, “Ancak çalışmamızda bunun yerine düşüş saptamamız, gençlerin kriz şartlarında beklenenden farklı bir ruhsal cevap verdiklerini gösteriyor. Travmatik bir olayın akabinde ortaya çıkan bu tablo, öğrencilerin büsbütün çaresizliğe teslim olmadığını; bilakis, zorluklara karşın geleceğe tutunabilecek bir ruhsal esneklik sergilediklerini ortaya koyuyor. Bu bulgu, umut hissinin tekrar inşa edilebileceğini de gösteriyor” dedi.
Başkalarına yardım etmek düzgün hissettiriyor
Araştırmaya katılan 325 öğrencinin yüzde 82’sinin zelzele sonrasında yardım kampanyalarına ya da istekli çalışmalara katıldığını söyleyen araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Bu oran, gençlerin sırf izleyici pozisyonunda kalmadığını, tersine sürece faal olarak dahil olduklarını göstermektedir. Literatürde prososyal davranışların yani diğerlerine yardım etmenin bireyin ruh sıhhati üzerinde kollayıcı bir tesire sahip olduğu bilinmektedir. Bu araştırmada da benzeri bir eğilim gözlendi. Yardım faaliyetlerine katılan öğrencilerde ümitsizlik seviyelerinin daha düşük olması, dayanışmanın umudu besleyen bir faktör olduğunu ortaya koymuştur” dedi.
Destek olmak umutlarını müdafaalarına yardımcı oldu
İTBF Dekanı Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, şunları söyledi: “Öğrencilerin bu kadar yüksek oranda yardım süreçlerine katılmış olması bizi çok etkiledi. Afet üzere zorlayıcı bir tecrübenin akabinde gençlerin sırf kendi hisleriyle baş etmeye çalışmakla kalmayıp diğerlerine da takviye olmaları, hem umutlarını müdafaalarına yardımcı oldu hem de bizlere geleceğe dair inanç verdi. Bu tablo, İstanbul Atlas Üniversitesi gençlerinin dayanışma yoluyla ruhsal olarak ayakta kalabildiklerini ve tıpkı vakitte toplum için de değerli bir güç kaynağı olduklarını gösteriyor. Bu zorlayıcı süreçte gençlerin etkin rol alması biz araştırmacılar için de sevindirici ve umut verici bir bulguydu. Genel öğrenci kümesinde ümitsizliğin azalması, afet sonrası dayanışmanın ve gönüllülüğün ruhsal uygunluk için gözetici bir faktör olarak fonksiyon görebildiğini gösterdi. Bu bulgu, kriz şartlarında bireylerin sırf edilgen bir formda etkilenmediklerini, tıpkı vakitte etkin iştirak ve dayanak davranışlarıyla kendi umut hislerini da güçlendirebildiklerini ortaya koyması açısından dikkat caziptir.”
Kayıp yaşayanlarda daha yüksek ümitsizlik ölçüldü
Genel öğrenci kümesinde umut duygusu korunmuş görünse de sarsıntıda direkt kayıpları olan öğrencilerde tablonun farklı olduğunu belirten araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Yakınını kaybedenler sarsıntı öncesinde hafif seviyede umutsuz iken sarsıntı sonrası ‘orta seviye umutsuzluk’ kategorisine yükselmiştir. Ayrıyeten konutu hasar gören yahut yer değiştirmek zorunda kalan öğrencilerde de ümitsizlik besbelli biçimde artmıştır. Bölgesel açıdan bakıldığında ise Doğu Anadolu’da yaşayan öğrenciler, Marmara bölgesindekilere kıyasla daha yüksek ümitsizlik bildirmiştir. Çalışmanın bilgileri, felaketin tesirlerinin homojen olmadığını; ferdî kayıp ve ömür şartlarının, ruhsal durumu kıymetli ölçüde farklılaştırdığını göstermektedir. Kayıp yaşayan öğrencilerde ümitsizliğin artması beklenen bir sonuçtu fakat ulaşılan pahalar bu kümenin kırılganlığını bilhassa vurguluyor. Bu öğrenciler için daha ağır dayanak sistemleri geliştirilmesi gerekli görünüyor” diye konuştu.
Farkındalık tek başına umudu muhafazaya yetmedi
Araştırmada öğrencilerin sarsıntı farkındalık seviyeleri ile ümitsizlik seviyeleri ortasındaki bağlantı incelendi. Bulgular, farkındalık seviyesinin ümitsizlik üzerinde manalı bir tesiri olmadığını ortaya koydu yani sarsıntı hakkında bilgi sahibi olmak ya da hazırlıklı hissetmek, öğrencilerin umut yahut ümitsizlik seviyelerini belirlemedi. Bu sonuç, sadece bilişsel seviyede farkındalığın kâfi olmadığını; kişisel tecrübelerin ve yaşanan kayıpların ruhsal uygun oluş üzerinde daha belirleyici olduğunu gösterdi.
Yoğun gündem takibi ruhsal yükü artırabilir
Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük bir kısmı, zelzele haberlerini gün boyunca nizamlı olarak takip ettiğini belirtti. En sık kullanılan kaynak ise toplumsal medya oldu. Bulgular, haberleri ağır formda takip eden öğrencilerin ümitsizlik puanlarının daha yüksek olduğunu gösterdi. Bu durum, afet periyotlarında daima haberlere maruz kalmanın ikincil travmatik tesir yaratabileceğini ve ruhsal yükü artırabileceğini düşündürdü. Prof. Dr. Ayşe Ayçiçeği Dinn, bu sonucu “Sürekli sarsıntı haberlerini takip eden öğrencilerde ümitsizliğin daha yüksek olması, haber maruziyetinin ruh sıhhatini zorlayıcı bir faktör olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle kriz devirlerinde sağlıklı bilgiye erişim kadar bilgiye maruziyetin seviyesi da önemlidir” halinde kıymetlendirdi.
Afet sonrası ruhsal dayanak sistemleri yaygınlaştırılmalı
Araştırmada öğrencilerin yüzde 76,6’sı zelzeleden ruhsal olarak etkilendiğini tabir etti. Buna rağmen sadece yüzde 5,8’i ruhsal takviye aldığını belirtti. Bu çarpıcı farkın gençlerin ruhsal dayanak gereksiniminin çok yüksek olmasına karşın bu hizmetlere erişimde önemli sonluluklar olduğunu düşündürdüğünü kaydeden araştırmanın yürütücüsü Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Bu durum, afet sonrası ruhsal dayanak düzeneklerinin daha yaygın ve erişilebilir olması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır. Gençlerin çok büyük bir kısmı zelzeleden ruhsal olarak etkilendiğini lisana getirmesine karşın, profesyonel dayanak oranı son derece düşüktür. Bu durum, üniversitelerde ve toplum genelinde ruhsal hizmetlerin daha görünür ve ulaşılabilir hale getirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor. Bu nedenle psikososyal takviye hizmetlerinin daha sistematik, erişilebilir ve sürdürülebilir biçimde sunulması gerektiğini düşünüyoruz. Gençlerin geleceğe itimatla bakabilmeleri için dayanışmanın yanında profesyonel takviyenin de eşit biçimde güçlendirilmesi zorunludur” dedi.
Psikolojik dayanıklılık toplumsal bağlarla ve duygusal takviyeyle güçleniyor
Doğrudan kayıp yaşayan öğrencilerde ve felaketi daima takip edenlerde ümitsizliğin manalı biçimde yükselmesinin, travmatik yaşantıların kişisel seviyede yarattığı yükün ne kadar derin olduğunu gösterdiğini kaydeden Öğr. Gör. Elifcan Ayaz, “Yani dayanışma ve gönüllülük birçok öğrenci için umut kaynağı olmuş olsa da kayıpların yarattığı acı ve ağır maruziyetin duygusal sonuçları, bu kollayıcı tesirlerin ötesine geçmiştir. Bir başka değerli nokta, zelzele farkındalığının öğrencilerin ümitsizlik seviyeleri üzerinde manalı bir fark yaratmaması oldu. Bu sonuç bize, farkındalığın tek başına kollayıcı bir öge olmadığını; ruhsal dayanıklılığın sırf bilgiyle değil, birebir vakitte toplumsal bağlarla, duygusal takviyeyle ve erişilebilir hizmetlerle güçlenebileceğini gösterdi” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
